Foto: Hans Groen, Katwijk, februari 2021

Fantastisch natuurlijk, dat mooie winterweer voor een weekje of wat. Voor veel vogels is het echter op de valreep nog een bittere pil. Vogels die afhankelijk zijn van ondiep open water en slikrandjes, zoals IJsvogel, Watersnip, Bokje en Waterral, hebben het nu erg moeilijk.

De Houtsnip zoekt zijn voedsel op de droge bosgrond, maar dan moet daar natuurlijk geen meter sneeuw liggen. Momenteel vliegen er erg veel Houtsnippen rond, wanhopig op zoek naar een open plekje om te kunnen foerageren. Ze zijn makkelijk te herkennen: grootte als een duif, bruin verenkleed, snelle vlucht op ronde vleugels en natuurlijk die lange snippensnavel. Onhandig zijn ze ook, en regelmatig vliegen ze zich dood tegen ruiten en andere obstakels.

De Houtsnip broedt ook in Nederland, maar de meeste Houtsnippen die we nu zien zullen afkomstig zijn uit streken waar het (altijd) nog veel kouder is: noord- en noordoost-Europa. Door hun verborgen leefwijze in bossen krijg je ze niet vaak te zien. De hevige sneeuwval en de felle kou zorgen ervoor dat er de laatste dagen overal Houtsnippen worden gezien.

Foto: Leontine van der Plas, Katwijk, februari 2021

In onze duinen is de Ree niet zeldzaam. In deze tijd van het jaar zijn ze nog in groepjes te zien. Als ze zich veilig wanen laten ze zich mooi bekijken, zoals het mannetje op deze foto. Te zien is dat de viltige bast nog om het nieuwe gewei zit. Die bast gaat er pas in april-maart af, waarna een paar scherpe puntjes tevoorschijn komen. 's Ochtens heel vroeg kun je ook wel eens een of meer van deze ranke beestjes door het dorp zien lopen, maar in de duinen passen ze toch beter.

Foto: Hans Groen, Katwijk, januari 2021

Zeker in deze nog wat sombere, donkere tijd van het jaar is de Boomklever een opvallende verschijning in onze binnenduinrandbossen. Boomklevers zijn mooi om te zien, met hun blauwige bovenkant, oranjeachtige onderzijde en leuk zwart maskertje. Ze zijn levendig, en kunnen als een van de weinige vogelsoorten niet alleen op de boomstam naar boven klimmen maar ook (met de kop omlaag) naar beneden gaan. En daarbij zijn ze ook nog eens erg vocaal. Vrijwel alle welluidende fluittonen die klinken in een januari-bos komen van de Boomklever. De Boomklever is een echte standvogel, maar komt met z'n gevarieerde dieet van zaden, noten en insecten de meeste winters wel door. Het is ook een echte bosvogel; in het open veld zul je geen Boomklevers aantreffen. Panbos is bij ons de allerbeste locatie, al worden er ook wel eens Boomklevers gezien in het park bij het gemeentehuis.

Foto: Truus van Duijvenboden, Katwijk, december 2020

De laatste weken zijn er opvallend veel meldingen van Sperwers. Veel van die waarnemingen hebben betrekking op Sperwers die ongegeneerd met hun maaltijd bezig zijn, in de tuin of gewoon op straat. Die maaltijd is dan altijd een mees, Vink, Spreeuw, Turkse Tortel of andere vogelsoort van die grootte. Sperwers eten eigenlijk allleen maar vogels, die ze vangen door een complete overrompeling of na een heel korte en onstuimige achtervolging.

Er broeden maar een of twee paartjes in en rond Katwijk. In de trektijd zijn ze algemener; in oktober gaan er soms tientallen per dag over de telposten. Als overwinteraar is de Sperwer ook niet zeldzaam, en in dit jaargetijde zitten ze zowel binnen als buiten de bebouwde kom.

Bij geen enkele Nederlandse vogelsoort is het verschil in grootte tussen mannetjes en vrouwtjes zo groot al bij de Sperwer (en de Havik). De mannetjes (foto) zijn maar net groter dan een Merel, terwijl de vrouwtjes veel groter zijn. Mannetjes hebben een mooie rose gloed op de onderzijde, die vrouwtjes missen.

Foto: Joost van der Sluijs. Cantineweg, Katwijk, december 2020

De afgelopen twee maanden was er in Nederland en zeker ook in Katwijk iets bijzonders aan de gang: een influx van brubo’s. Influx? Brubo’s? Influx staat voor het plotseling opvallend veel voorkomen van een vogelsoort, en brubo is vogelaarsjargon voor Bruine Boszanger. Nu gaat het bij deze vogelsoort ook bij een influx niet om heel veel vogels. Het blijft een bijzonder vogeltje, waarvan de eerste voor Nederland pas zo recent als in 1978 werd gezien, op Terschelling. Veel vogelaars zagen hun eerste pas in oktober 1987, op Texel.

De Bruine Boszanger is familie van de bekende Tjiftjaf en ongeveer net zo klein. De naam dekt de lading: het vogeltje is geheel bruin en houdt zich op, of liever gezegd schuil(!), in bosschages. De soort broedt in Siberië en overwintert normaliter in Noord-India en Zuidoost-Azië, en hoort hier dus helemaal niet te zijn. Maar op de najaarstrek willen ze nog wel eens afdwalen, en dat noemen we dan dwaalgasten. De laatste twintig jaar is het aantal waarnemingen, vrijwel altijd in oktober en november, echter zo sterk toegenomen dat we de Bruine Boszanger meer een regelmatige schaarse najaarsgast kunnen noemen. Het zijn ontzettend stiekeme vogeltjes, en ze vallen vaak als eerste op door hun zachte, smakkende roepjes.

Dit jaar was echt een topjaar, met over heel Nederland een honderdtal waarnemingen, waarvan een twintigtal in Katwijk, dat zich dus met recht een hotspot mag noemen. De laatste in ons gebied zat tot begin december langs de Westerbaan/Cantineweg. Joost van der Sluijs wist deze Brubo op de gevoelige plaat vast te leggen. De foto geeft een goede indruk van het kruip-door-sluip-door-vogeltje. Let op het wenkbrauwstreepje! Het is de vraag hoe lang het de koude dagen en nachten hier kan verdragen.

Foto: Gijsbert van der Bent, Coepelduynen, november 2020

Het is nu dé tijd voor paddestoelen! In onze duinen komen vele honderden soorten voor, van heel algemeen tot heel zeldzaam, van generalist tot specialist en…..van eetbaar tot (zeer) giftig. Tot de meest algemene soorten behoren de drie soorten zwavelkopjes: Gewone zwavelkop, Dennenzwavelkop en Rode zwavelkop. Van deze drie is alleen de Dennenzwavelkop eetbaar, en de andere twee zijn giftig. Maar omdat ze zoveel op elkaar lijken kun je ze maar beter gewoon laten staan (bij twijfel niet inhalen!). Alle drie de soorten groeien in bundeltjes op rottend hout, zoals goed te zien is op bijgaande foto van de Gewone zwavelkop.

Foto: Gijsbert van der Bent, aan de Noordzeekust, oktober

Kijkt-ie nou zo zielig, of juist chagrijnig, of smachtend misschien? Hoe dan ook, het Goudhaantje heeft een bijzonder expressieve gezichtsuitdrukking, door het grote rond koppie, die neerhangende lijntjes bij de snavel en natuurlijk ook door die prachtige grote donkere ogen. Oktober is de maand waarin veel Goudhaantjes op trek zijn. We kunnen ze dan op allerlei plaatsen aantreffen; op de Boulevard, in struikjes in de zeereep, midden in het dorp. Dat is niet hun natuurlijke habitat. Ze houden vooral van dennenbossen. Die proberen ze natuurlijk zo snel mogelijk te vinden nadat ze hier vermoeid van een lange reis vanuit noordelijker streken zijn neergestreken. Het Goudhaantje is met z’n lengte van 9 centimeter het kleinste vogeltje van Europa. Zeldzaam zijn ze niet. Zoals gezegd: zoek ze in dennenbossen. Ze zitten vaak tussen groepjes mezen, en speuren met die grote kooloogjes de hele dag door naar allerlei kleine insecten. Dat zal niet altijd meevallen in de winter....

Foto: Koos de Visser, Noordzee - september 2020

Het is weer de tijd van de vogeltrek. Ook de vissers op de Noordzee merken dat. De trekvogels die in deze tijd aan boord komen zijn meestal de soorten die wij in Katwijk nu ook uit het noorden zien binnenkomen. Het gaat dan vooral om Graspiepers, Goudhaantjes, Roodborsten, Zanglijsters en ook af en toe een Sperwer of Torenvalk. Garnalenvisser Koos de Visser van de GO 58, die vaak vlak voor de kust Katwijk vist, kreeg deze week onder meer een Graspieper aan boord. Hij schrijft: 'Een gevleugelde vriend kwam even uitrusten in het stuurhuis, en heeft me nog een half uurtje vergezeld. Thumbs up voor ze vertrok'. De Graspieper is bij ons een van de talrijkste doortrekkers in de trektijd, zeker in het voorjaar maar ook in het najaar. NU dus! .

Foto: Ed Schouten, Katwijk - augustus 2020

Kijk uit, wat een grote enge wesp! Bij nader inzien blijkt het zwart met gele insect toch geen enge wesp, maar een onschuldige zweefvlieg. Wel een hele grote, want dit insect, die ook wel passend Hoornaarzweefvlieg wordt genoemd maar tegenwoordig beter bekend staat onder de naam Stadreus, kan wel 2,5 centimeter lang worden.

De Stadreus kwam oorspronkelijk vooral voor in zuidelijk en centraal Europa. Met het warmer worden van onze zomers wordt de Stadsreus echter steeds vaker gezien in Nederland. Deze soort heeft een opvallend voorkeur voor het stedelijk gebied, vandaar de naam. Afgelopen dagen werden er diverse Stadsreuzen gezien op de Zanderij, onder meer bij de imker.